Biuletyn - aktualności - Październik 2023 II
PCC po nowelizacji i bardzo korzystna interpretacja przepisów
31 sierpnia 2023 roku weszły w życie istotne zmiany w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych. Jednak jak to zazwyczaj bywa, nowe przepisy przyniosły tyle samo wyjaśnień, co niejasności. Chociaż na pierwszy rzut oka zmiany wydają się pozytywne, to jednak nieścisłe skonstruowanie brzmienia przepisów mogło powodować wiele wątpliwości interpretacyjnych, a co za tym idzie - również błędów w stosowaniu prawa, co wiąże się z konsekwencjami podatkowymi. Dlatego w odpowiedzi na interpelację poselską Ministerstwo Finansów przedstawiło stanowisko, zgodnie z którym resort finansów, jak i organy podatkowe będą interpretować nowe przepisy.
Po zmianie przepisów, a więc od 31 sierpnia, obowiązuje nowe zwolnienie w podatku od czynności cywilnoprawnych. W myśl tego, zwolniona z PCC jest sprzedaż, której przedmiotem jest prawo własności lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, prawo własności budynku mieszkalnego jednorodzinnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu dotyczące lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego, jeżeli kupującym jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne, którym w dniu sprzedaży i przed tym dniem nie przysługiwało żadne z tych praw ani udział w tych prawach, chyba że udział ten nie przekracza lub nie przekraczał 50 proc. i został nabyty w drodze dziedziczenia.
O ile w zakresie początkowego brzmienia przepisów nie ma wątpliwości, to wyłączenie w postaci stwierdzenia „(…) którym w dniu sprzedaży i przed tym dniem nie przysługiwało żadne z tych praw ani udział w tych prawach, chyba że udział ten nie przekracza lub nie przekraczał 50 proc. i został nabyty w drodze dziedziczenia” może już budzić wątpliwości. Dlatego też jeden z posłów zwrócił się z interpelacją poselską do ministra finansów, w której spytał, czy przepis o maksymalnej wysokości 50 proc. udziału w nieruchomości nabytej w drodze dziedziczenia ma dotyczyć wyłącznie udziału w jednej nieruchomości. Zostało też postawione drugie pytanie, mające związek z pierwszym – czy zwolnienie przysługuje także osobom, które mają lub miały udziały w co najmniej dwóch nieruchomościach, a łączna suma ich udziałów nie przekracza 50 proc.?
Samo brzmienie przepisu może sugerować, że w przypadku posiadania wcześniej np. dwóch nieruchomości nabytych w drodze dziedziczenia, z których
udział nabywającego w każdej z nich wynosi 30 proc. (czyli łącznie 60 proc., co powoduje, że przekroczony jest próg wskazany w ustawie – 50 proc.), to w takiej sytuacji podatnik byłby wyłączony z możliwości zastosowania zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych. A wiadomo, że jeśli chodzi o podatki, to jedno nieprecyzyjne brzmienie przepisu może prowadzić do wielu różnych interpretacji i rozstrzygnięć organów podatkowych w indywidualnych sprawach podatników.
Odnosząc się do zadanych pytań, Sekretarz Stanu Artur Soboń odpowiedział: „Odnosząc się do zgłoszonych wątpliwości podkreślenia wymaga, że odrębnie należy postrzegać każdy z udziałów, który posiada lub posiadał kupujący w lokalu lub budynku mieszkalnym, przed zakupem pierwszego mieszkania, o którym mowa w art. 9 pkt 17 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. W sytuacji posiadania udziałów w więcej niż jednej nieruchomości możliwym jest skorzystanie ze zwolnienia, o ile udział w każdej z nich nie przekracza 50 proc. i w całości został nabyty w drodze dziedziczenia. (…) W celu skorzystania ze zwolnienia bez znaczenia pozostaje liczba lokali, w których nabywca posiada udziały, pod warunkiem że żaden z nich nie przekracza 50 proc. i nabycie tych udziałów nastąpiło wyłącznie w drodze dziedziczenia.”. Taka interpretacja przepisów jest bardzo korzystna dla podatników. Oznacza bowiem, że kupujący nieruchomość może posiadać udziały w nieokreślonej liczbie nieruchomości, pod warunkiem by udział w żadnej z nich nie przekraczał 50 proc., i – co bardzo istotne – został nabyty w drodze dziedziczenia. Odpowiedź Ministerstwa Finansów na interpelację nr 44098 posła Dariusza Olszewskiego w sprawie zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych przy zakupie pierwszego lokalu lub budynku mieszkalnego.
Nowa usługa w e-Urzędzie Skarbowym już dostępna
E-Urząd Skarbowy to serwis stworzony przez Ministerstwo Finansów, którego założeniem jest ułatwienie podatnikom – zarówno osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej, jak i przedsiębiorcom – kontaktu z urzędem skarbowym oraz zmniejszenie konieczności osobistych wizyt w urzędach. Do e-US sukcesywnie dodawane są nowe funkcjonalności. Od kilku lat osoby fizyczne mogą za jego pośrednictwem złożyć roczne rozliczenie podatkowe w zakresie podatku dochodowego, ale także różne pisma jak np. czynny żal, upoważnienie do podpisywania deklaracji drogą elektroniczną (UPL-1) czy zgłoszenie aktualizujące ZAP-3 przykładowo – w zakresie zmiany adresu zamieszkania mającego wpływ na właściwość urzędu skarbowego.
Nowość w e-urzędzie - Rozliczenia
Najnowszą funkcjonalnością, jaka została dodana w e-Urzędzie Skarbowym są „Rozliczenia”. Daje ona możliwość weryfikacji własnych rozliczeń z fiskusem, bez konieczności osobistego kontaktu z urzędnikiem. Dzięki nowemu rozwiązaniu w e-Urzędzie Skarbowym możliwe jest sprawdzenie nie tylko przelewów na konto urzędu skarbowego, ale również saldo ewentualnych nadpłat bądź zaległości. Dzięki temu podatnicy będą mieć na bieżąco informacje o swoim saldzie, co ułatwi dysponowanie środkami pieniężnymi – może się bowiem często okazać, że w związku z istnieniem nadpłaty na koncie podatnika kolejne miesiące nie będą dla niego tak dużym obciążeniem pod względem finansowym.
Upomnienia i tytuły wykonawcze również w systemie
Po zalogowaniu się na swoje konto w e-Urzędzie Skarbowym podatnik również na bieżąco będzie uzyskiwał informacje o wystawionych przez urząd skarbowy upomnieniach (w związku z zaległościami w podatkach) czy też tytułach wykonawczych, a także o wpłatach, które nie zostały prawidłowo zaksięgowane z uwagi na błędny opis przelewu. Nowa usługa umożliwia sprawdzenie, jakie deklaracje i kiedy zostały złożone, oraz czy wynikające z nich kwoty podatków zostały uregulowane we właściwej wysokości – czy nie ma żadnych zaległości z tego tytułu.
Zgodnie z tym, co przedstawiło Ministerstwo Finansów, nowa usługa dotyczy rozliczeń z tytułu podatków: dochodowych, podatku od towarów i usług, podatku od czynności cywilnoprawnych, podatku od spadków i darowizn, karty podatkowej oraz daniny solidarnościowej. Są to więc podstawowe podatki, z którymi zwłaszcza osoby fizyczne mają do czynienia. W tej chwili z uruchomionej usługi dotyczącej rozliczeń mogą korzystać osoby fizyczne, w tym przedsiębiorcy czy płatnicy, aczkolwiek Ministerstwo Finansów zapowiedziało, że w niedługim czasie będzie ona również dostępna dla organizacji, czyli m.in. dla spółek, fundacji czy stowarzyszeń.
E-urząd także dla osób prawnych
Organizacje takie jak spółki, fundacje czy stowarzyszenia również posiadają konta w e-Urzędzie Skarbowym, dzięki czemu mogą one również korespondować urzędem skarbowym w formie elektronicznej, składać pisma czy występować o zaświadczenia. W przypadku organizacji dostęp do konta w e-US ma osoba fizyczna, która posiada numer PESEL, oraz została do tego upoważniona. By osoba fizyczna mogła obsługiwać konto organizacji w e-US, konieczne jest złożenie wniosku o udostępnienie konta do właściwego naczelnika urzędu skarbowego właściwego w sprawach ewidencji podatników i płatników. Dostęp może być podstawowy lub rozszerzony. Użytkownik z rozszerzonym dostępem może nadawać dostęp do konta organizacji (np. spółki) w e-Urzędzie innym użytkownikom, a także go odbierać.
Fałszywe faktury wystawiane przez pracownika a jego odpowiedzialność. Ważna opinia TSUE
W praktyce gospodarczej nierzadko występują sytuacje, w których okazuje się, że wystawione faktury nie mają odzwierciedlenia w rzeczywistości – a więc są „puste”. Posługiwanie się nimi może służyć podatnikom do wyłudzania VAT, polegającego na wykazywaniu wynikającego z takich faktur podatku jako naliczonego do odliczenia, a następnie występowanie o jego zwrot. Aby przeciwdziałać temu procederowi, ustawodawca zawarł w ustawie o VAT art. 108, którego ustęp 1 brzmi: „W przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty.”. Podobna zasada wynika z przepisów unijnych w zakresie podatku od towarów i usług (art. 203 dyrektywy VAT).
Z literalnego brzmienia wskazanego przepisu ustawy o VAT można wywieść wniosek, że w przypadku gdy jako wystawiający fakturę (sprzedawca) wskazana jest osoba prawna, w takiej sytuacji to spółka (organizacja) jest zobowiązana do zapłaty VAT z niej wynikającego. Wydawałoby się, że nie ma tu znaczenia osoba fizyczna, która w imieniu spółki taki dokument wystawia.
Pracownica spółki wystawiła 1600 pustych faktur
Powyższa sytuacja była przedmiotem wątpliwości zarówno organu podatkowego, jak i polskich sądów administracyjnych. Okazało się bowiem w wyniku ustaleń organu podatkowego, że polska spółka wystawiła ponad 1600 faktur w prawie pięcioletnim okresie, które powinny zostać zakwalifikowane jako puste. Spółka odkryła, że wystawianiem dokumentów zajmowała się pracownica spółki, która w porozumieniu z pracownikami stacji paliw na podstawie przekazanych przez nich paragonów fiskalnych wystawiała faktury dające prawo do odliczeń VAT naliczonego. Pomimo wszczęcia postępowania karnoskarbowego wobec pracownicy, organ podatkowy domagał się jednak od spółki zapłaty VAT wynikającego z wystawionych faktur. Powoływał się on na przywołany już wyżej art. 108 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług.
NSA kieruje pytanie do TSUE
Wojewódzki Sąd Administracyjny poparł stanowisko organu, jednak NSA powziął wątpliwości w tej sprawie, dlatego zwrócił się z pytaniem do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Wątpliwość dotyczyła kwestii, na kim spoczywa obowiązek uregulowania VAT należnego wynikającego z wystawionych faktur – na spółce, która była wskazana jako wystawiająca fakturę, czy też na pracownicy, która bezprawnie posłużyła się danymi pracodawcy w celu wystawienia takich dokumentów. Trybunał Sprawiedliwości UE poprzez swoją rzeczniczkę wskazał, że odpowiedzialność wystawcy faktury na podstawie przepisów dyrektywy VAT nie może być stosowana, jeśli wykluczone jest ryzyko utraty wpływów podatkowych przez kraj członkowski (np. wyrok TSUE z 8 grudnia 2022 r., sygn. akt C-378/21). We wskazanej sprawie ryzyko takie zostało w większym stopniu wykluczone, bowiem na podstawie fikcyjnych faktur można określić nabywców, a tym samym odmówić im prawa do odliczenia VAT naliczonego. Rzeczniczka TSUE podkreśliła, że odpowiedzialność pracodawcy za podatek wykazany na fikcyjnych fakturach może pojawić się wyłącznie w zakresie, w jakim nie można zapobiec odliczeniu daniny przez nabywców.
Zdaniem TSUE, jeśli pracodawca (spółka) nie ponosi winy w nadzorze, jeśli można przypisać mu dobrą wiarę w tym zakresie, tj. nie wiedział o działaniach pracownika i nie miał w związku z tym możliwości podjęcia jakiejkolwiek interwencji w tym zakresie – wówczas nie można obciążać spółki odpowiedzialnością za VAT wykazany w nierzetelnych fakturach. Zatem, jeśli działalność pracownika nie miała bezpośredniego związku z zajmowanym stanowiskiem pracy, nie istniały również przesłanki do pełnienia nad pracownikiem szczególnego nadzoru, bowiem wcześniej w systemie księgowym nie zostały wykazane żadne nieprawidłowości, w takiej sytuacji odpowiedzialność za VAT nie może spoczywać na pracodawcy (spółce). Nie jest on bowiem organem odpowiedzialnym za zwalczanie przestępstw, a powinno to robić dane państwo członkowskie.
Podsumowując, z powyższej opinii TSUE wynika, że w przypadku nieuczciwego pracownika wykorzystującego dane pracodawcy bez jego wiedzy i zgody do celów wystawiania pustych faktur, odpowiedzialność za wykazany VAT może spoczywać na tym pracowniku. Istotne jednak jest, by pracodawcy nie można było przypisać w tym zakresie złej wiary. Mimo że opinie rzeczników TSUE nie są wiążące dla składów orzekających sądów administracyjnych, to jednak są one ważną wskazówką, którą sądy kierują się przy wydawaniu wyroków i można spodziewać się orzeczeń będących potwierdzeniem opinii wyrażonych przez rzeczników Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Opinia rzeczniczki generalnej Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 21 września 2023 r., sygn. akt C-442/22
FORUM IGB SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
ul. Rynek 38
37-464 Stalowa Wola
+600508147